Opublikowano: 13 wrzesień 2016
List otwarty do Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), lipiec 2016

Międzynarodowa grupa ekspertów i osób zainteresowanych oddziaływaniem turbin wiatrowych na zdrowie ludzi wystosowała list otwarty do europejskiego biura WHO. Komunikat prasowy w tej sprawie opublikowany został m.in. na międzynarodowym portalu Friends Against Wind (http://en.friends-against-wind.org/health/open-letter-to-the-who). Przedstawiamy tłumaczenie na język polski.
Komunikat dla mediów z 18.07.2016.

Europejskie biuro Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jest w trakcie opracowywania wytycznych dotyczących hałasu w środowisku dla Europejskiego Regionu WHO. Celem tych prac jest uaktualnienie regionalnych wytycznych wydanych w 1999 r. pod tytułem „Guidelines for Community Noise”.

Nowe wytyczne oparte mają być na analizie danych wskazujących  na wpływ hałasu środowiskowego na zdrowie w świetle istotnych badań naukowych zrealizowanych w ciągu ostatnich kilku lat.

Zespół WHO analizuje po raz pierwszy niekorzystne skutki zdrowotne występujące u lokalnych mieszkańców w następstwie budowy turbin wiatrowych, jak też korzyści dla zdrowia wynikające ze zmniejszenia poziomu hałasu i ewentualnych działań organów publicznych w tym zakresie.    

Zespół zbada niekorzystne skutki dla zdrowia przejawiające się m.in. zakłóceniami snu, rozdrażnieniem, zaburzeniami zdolności poznawczych, wpływem na zdrowie psychiczne i samopoczucie, chorobami układu krążenia, ubytkiem słuchu i szumami usznymi, a także negatywnymi konsekwencjami dotyczącymi przedwczesnych urodzeń (ang. adverse birth outcomes).

Grupa ekspertów i zainteresowanych osób posiadających pewną wiedzę w tej sprawie przesłała list otwarty do członków zespołu WHO, wyrażając zadowolenie z podjętych przez nich prac (1).

Rzeczniczka grupy, Christine Metcalfe z Wielkiej Brytanii, powiedziała w dniu dzisiejszym:

„Osoby zmuszone do zamieszkiwania w zbyt bliskiej odległości od turbin wiatrowych zgłaszają coraz więcej skarg na negatywne skutki zdrowotne wynikające z sąsiedztwa farm wiatrowych. Negatywne oddziaływanie turbin wiatrowych wynika m.in. z emitowanego przez nie hałasu niskiej częstotliwości, w tym hałasu niesłyszalnego, to znaczy poniżej 20 Hz, określanego jako infradźwięki. Zarówno słyszalny, jak i niesłyszalny hałas niskiej częstotliwości może powodować nieprzyjemne odczucia, w tym odczucia nacisku i drgań, nawet kiedy dźwięki te nie są słyszalne dla człowieka. Mnożą się skargi na poważne zakłócenia snu i dokuczliwe zaburzenia równowagi (mdłości, zawroty głowy itd.), przy czym dotkliwość zgłaszanych problemów zdrowotnych różni się w indywidualnych przypadkach w zależności od charakterystyki terenu, wysokości i liczby turbin, odległości pomiędzy turbinami oraz odległości turbin od siedlisk ludzkich. Wspólnym mianownikiem dla zgłaszanych objawów (określanym ogólnie jako „uciążliwość hałasu” (ang.noise annoyance)) jest wywołanie tzw. odruchu przestrachu, który uruchamiać mogą bodźce o charakterze akustycznym, przedsionkowym lub dotykowym. Jednoczesna aktywacja tych bodźców może powodować zjawisko wzajemnego wzmocnienia oddziaływań poszczególnych bodźców (2).

Zaprzeczanie występowaniu zakłóceń snu, stresu fizjologicznego i objawów zaburzenia czynności przedsionkowej, negowanie ich poważnych długookresowych konsekwencji dla zdrowia ludzi, a także sprowadzanie tych zjawisk do efektów panikarstwa, jest błędne z naukowego punktu widzenia i nie do obrony na gruncie etyki. Taka postawa jest  szczególnie naganna w przypadku części przedstawicieli dyscyplin medycznych czy akustyki, zarówno ze względu na ich przygotowanie merytoryczne, jak i zawodowy obowiązek dbania o ochronę zdrowia i bezpieczeństwa publicznego.

Pomimo coraz liczniejszych dowodów, zarówno tych opartych na relacjach poszkodowanych, jak i naukowych, nie prowadzi się żadnego monitoringu, ani też nie podejmuje żadnych kroków zaradczych w odniesieniu do negatywnych skutków zdrowotnych będących następstwem instalacji turbin wiatrowych. Szokuje fakt, że problem ten nie jest w żaden sposób uwzględniony w wytycznych dotyczących lokalizowania farm wiatrowych, obowiązujących w wielu krajach europejskich. Skłonienie władz publicznych, by w większym stopniu chroniły zdrowie swoich obywateli, jest sprawą ogromnej wagi.

Mamy nadzieję, że efektem prac panelu będą nowe, rygorystyczne wytyczne dla regionu europejskiego, które z kolei dadzą asumpt do poważnej analizy wszystkich aspektów tego problemu w skali globalnej, w tym także obszernych doniesień na temat skutków oddziaływania turbin na zwierzęta. Choć obecnie to ostatnie zagadnienie nie wchodzi w zakres zainteresowania WHO, instytucje państwowe nie powinny uchylać się od odpowiedzialności za zbadanie rosnącej liczby doniesień wskazujących na skutki tego oddziaływania na zwierzęta dzikie i hodowlane.

Wierzymy też i mamy nadzieję, że panel WHO przedstawi europejskim rządom surowe zalecenia w sprawie realistycznych rozwiązań umożliwiających ograniczenie negatywnego oddziaływania turbin, także poprzez usunięcie powodujących je turbin, wobec osób, które obecnie doświadczają bolesnych skutków sąsiedztwa farm wiatrowych. Tylko wtedy będzie można mówić o zabezpieczeniu przyszłych pokoleń przed piekłem, jakie zgotowały niektórym ze swoich sąsiadów farmy wiatrowe.”

Zarys wybranych doniesień naukowych w sprawie oddziaływania na zdrowie ludzi:
W artykule opublikowanym w British Medical Journal w 2014 r. były konsultant w zakresie medycyny zakłóceń snu wśród szeregu innych zagrożeń wskazał w szczególności na niebezpieczne konsekwencje zakłócenia snu u dzieci (3):

„Zakłócenia snu mogą być szczególnym problemem w przypadku dzieci, z czego wynikają istotne konsekwencje dla zdrowia publicznego. Wykorzystując turbiny wiatrowe do wytwarzania energii odnawialnej, rządy muszą zapewnić, że społeczeństwo nie ponosi szkody z powodu dodatkowego hałasu w ich otoczeniu.

Współautor powyższego artykułu napisał w Principia Scientific International w 2014 r. (4):

„Obecne wytyczne w sprawie minimalnych odległości oparte są na wytycznych ETSU-R-97 i są w sposób oczywisty nieaktualne. Odnoszą się jedynie do niewielkich turbin dostępnych w tamtej epoce. Znaczne zwiększenie rozmiarów dzisiejszych turbin oznacza, że obowiązujące zalecenia dotyczące oddalenia turbin są rażąco nieadekwatne.”

Badacze Salt i Lichtenhan z Washington School of Medicine opublikowali w 2014 r. artykuł w brytyjskim piśmie Acoustics Today, który zawierał następującą konkluzję:

„W świetle obecnych dowodów naukowych dalsze upieranie się przy założeniu, że stymulacja ucha przez infradźwięki ogranicza się do samego ucha, bez żadnych innych skutków dla organizmu, jest ryzykowne. Aby tak było w rzeczywistości, wszystkie przedstawione przez nas mechanizmy (modulacja amplitudy w zakresach niskiej częstotliwości, zmiany w ilości endolimfy nerwów aferentych typu II, pogorszenie przez infradźwięki uszkodzeń powodowych przez hałas oraz bezpośrednia stymulacja przez infradźwięki organów równowagi) musiałyby być nieistotne. Jesteśmy przekonani, że tak nie jest i oczekujemy, że nowe ustalenia dokonane w nadchodzących latach wpłyną na kierunek debaty” (5).

W Australii w 2013 r. Fundacja Waubra wystosowała, jak to określiła, jednoznaczne ostrzeżenie (ang. explicit warning notice) skierowane do organów odpowiedzialnych za zagospodarowanie przestrzenne (Planning Authorities), wydziałów zdrowia różnego szczebla (Departments of Health), agencji ochrony środowiska, rządów szczebla federalnego i stanowego oraz władz samorządowych, a także do deweloperów energetyki wiatrowej i konsultantów akustycznych. Dokument powołuje się m.in. na ustalenia dotyczące hałasu i infradźwieków emitowanych przez turbiny wiatrowe, jakie zawarte są w badaniach zespołu dr Kelley’a z 1985 r. i 1987 r. Wskazuje to na konieczność systematycznego zbierania najnowszych danych na temat skutków narażenia na emisje akustyczne, a także na potrzebę prowadzenia wielodyscyplinarnych badań akustyczno-fizjologicznych (6).

Na międzynarodowym kongresie poświęconym hałasowi i drganiom, który odbył się w 2015 r. we Florencji, dr Christian Koch przedstawił referat omawiający badania w zakresie percepcji częstotoliwości infradźwiękowych, w których korzystano z metod FMRI i MEG (7).

Zgromadzenie Niemieckich Lekarzy, którzy spotkali się w zeszłym roku we Frankfurcie, wezwało rząd niemiecki do pilnego podjęcia badań naukowych nad zgłaszanymi problemami związanymi z hałasem turbin wiatrowych.

Należy bezwzględnie wskazać na specyficzny charakter hałasu powodowanego przez turbiny wiatrowe. Wiadomo już, że tzw. poziom odczuwania dokuczliwości hałasu przy 40dBA w przypadku turbin wiatrowych porównywalny jest do dokuczliwości hałasu ruchu ulicznego na poziomie 55 dBA, a doświadczeni specjaliści, jak np. brytyjski akustyk dr Geoff Leventhall, dr Paul Schomer (USA, były dyrektor ds. norm akustycznych Amerykańskiego Towarzystwa Akustycznego) czy Steven Cooper (Australia), przypisują częściowo ten efekt zjawisku modulacji amplitudy (8). Emisje turbin wiatrowych to złożona mieszanka hałasu wibracyjnego, cylindryczna propagacja i refrakcja dźwięków z wysokiego poziomu częstotliwości, wyraźne wartości szczytowe dźwięku w momencie mijania wieży przez  łopaty turbiny, duży udział infradźwięków i dźwięków niskiej częstotliwości, a także generowanie przenikliwego hałasu w cichym otoczeniu, zwłaszcza nocą i w chłodnych okresach roku. Wskazuje to wyraźnie na fakt, że dźwięk generowany przez elektrownie wiatrowe ma unikalny profil, co musi znaleźć konkretne odzwierciedlenie w nowych regulacjach.

W kwestii oddziaływania na zwierzęta:

Artykuł przedstawiający wyniki badań dotyczących oddziaływania turbin na borsuki wskazuje na ograniczoną dostępność danych, które pozwalałaby ocenić efekty takiej ekspozycji na zwierzęta lądowe, pomimo rosnących obaw w kwestii skutków oddziaływania infradźwięków produkowanych przez farmy wiatrowe na zdrowie i dobrostan ludzi. Przedmiotowe badania ujawniły podwyższony poziom kortyzolu u borsuków żyjących w bliskim sąsiedztwie turbin wiatrowych:

„Sądzimy, że wyższy poziom kortyzolu u borsuków spowodowany jest narażaniem na emisje dźwiękowe turbin, przy czym stwierdzony poziom kortyzolu może wpływać na układy odpornościowe tych zwierząt, co z kolei może zwiększać ryzyko infekcji i choroby w populacji borsuków” (9).

Inne, zrealizowane w Polsce badanie skutków ekspozycji na hałas pochodzący z turbin wiatrowych dotyczyło trzody chlewnej. Badanie miało na celu ocenę wpływu prowadzenia hodowli świń w trzech różnych odległościach od turbin wiatrowych (50, 500 i 1000 m) na fizyczno-chemiczne właściwości mięśni grzbietu i karku zwierząt oraz udział kwasów tłuszczowych w tych mięśniach. Wskazano, że stres powodowany przez hałas turbin nie tylko wpływa ujemnie na jakość mięsa, ale też zagraża dobrostanowi zwierząt (10).

Dr Mariana Alves-Pereira z Uniwersytetu Lusofona w Portugalii prowadzi badania nad chorobą wibroakustyczną od 1980 r. Pierwotnie badania te koncentrowały się na hałasie niskiej częstotliwości (LFN), na który narażona jest obsługa techniczna samolotów. Pod koniec 2013 r. dr Alves-Pereira przedstawiła studium przypadku portugalskiej rodziny, która przez siedem lat narażona była na hałas LFN powstający przy eksploatacji pobliskich turbin wiatrowych. Przeprowadzone badania wykazały związek zwiększonego hałasu LFN wewnątrz domu tej rodziny z pracą turbin. Badania lekarskie ujawniły, że osoby mieszkające w tym domu cechuje upośledzenie czynności mózgu w zakresie odbierania bodźców i kontroli oddychania. Ten zespół chorobowy nosi nazwę Vibro-Acoustic Disorder (zaburzenia na tle wibroakustycznym) (11).

Objaśnienia dla redakcji mediów

Dalszych informacji udziela Christine Metcalfe
email: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.; tel.: 01866 844220

(1). List otwarty do członków zespołu opracowującego Wytyczne WHO w zakresie hałasu w środowisku dla regionu europejskiego (WHO Environmental Noise Guidelines for the European Region).
Adresaci:
Marie-Eve Heroux, Wolfgang Babisch, Goran Belojevic, Mark Brink, Sabine Janssen, Peter Lercher, Jos Yerbeek, Marco Paviotti, Goran Pershagen, Kerstin Persson Waye, Anna Preis, Stephen Stansfield oraz Martin van den Berg.

Szanowni Państwo!

Wiadomo nam, że bierzecie obecnie udział w pracach nad przygotowaniem dokumentu „WHO Environmental Noise Guidelines for the European Region”, który ma stanowić uaktualnienie regionalnych wytycznych wydanych pod tytułem „Guidelines for Community Noise” (1999). Ponadto, w świetle posiadanych przez nas informacji:
1.    Nowe Wytyczne oparte będą na analizie dowodów i danych dotyczących wpływu hałasu środowiskowego na zdrowie, przedstawionych w istotnych badaniach naukowych z ostatnich kilku lat.
2.    Wytyczne uwzględnią ocenę dostępnej wiedzy wskazującej na pozytywny wpływ na zdrowie środków ograniczających oddziaływanie hałasu i działań interwencyjnych służących redukcji jego poziomu.
3.    Dostępne dane zostaną przeanalizowane pod kątem prawdopodobnych efektów narażenia na działanie hałasu, takich jak zakłócenia snu, rozdrażnienie, zaburzenia zdolności poznawczych, zdrowie psychiczne i dobrostan, choroby układu krążenia, ubytek słuchu i szumy uszne, jak i negatywny wpływ na ciążę (adverse birth outcomes).
4.    Jednym ze źródeł hałasu, który jest obecnie przedmiotem Państwa analiz, a który nie został uwzględniony w poprzednich wytycznych, są turbiny wiatrowe.  

Przyjmujemy z zadowoleniem Państwa prace nad aktualizacją Wytycznych, ponieważ -- pomimo rosnącej liczby doniesień anegdotycznych, jak i wyników badań naukowych -- wytyczne dotyczące lokowania turbin wiatrowych i przepisy w zakresie zanieczyszczenia hałasem, zwłaszcza w odniesieniu do dźwięków o częstotliwości poniżej 200 Hz w wielu krajach europejskich zbyt długo już ignorują negatywne skutki zdrowotne będące następstwem instalowania turbin wiatrowych.

Nowe wytyczne są pilnie potrzebne, aby nakłonić rządy krajów do zapewnienia lepszej ochrony zdrowia swoich obywateli.

Jak Państwo zdają sobie sprawę, problemy te nie występują jedynie w Europie. Nie dotyczą też wyłącznie ludzi.

Mamy nadzieję, że efektem Państwa prac będą nowe rygorystyczne wytyczne dla regionu europejskiego, które z kolei dadzą asumpt do podjęcia na szczeblu globalnym poważnej analizy wszystkich aspektów tego zagadnienia, w tym także obszernych doniesień na temat skutków oddziaływania turbin na zwierzęta.

Z poważaniem,

Sygnatariusze listu:

Do chwili obecnej list podpisało 118 osób, przy czym ich liczba stale rośnie. Aktualną listę przesyłamy na żądanie.
Wśród osób, które podpisały list skierowany do panelu ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia, które aktualizują wytyczne w sprawie hałasu w środowisku, znajdują się następujący specjaliści służby zdrowia i naukowcy:
Specjaliści ochrony zdrowia: dr Mauri Johansson i Per Fisker (Dania), dr Sarah Laurie (Australia), dr Hakan Enbom (Szwecja), prof. Alun Evans (Irlandia), dr Angela Armstrong and dr Rachel Conner (Szkocja), prof. dr Zuhal Okuyan and prof. dr Ali Osman Karababa (Turcja), dr Robert McMurtry (Kanada) i dr David Lawrence (USA), osteopata dr Johannes Meyer (Niemcy i USA), psycholog prof. Arline Bronzaft (USA), pielęgniarka Norma Schmidt (Kanada), fizjoterapeuta Yirpi Poikolainen (Finlandia), audiolog prof. Jerry Punch (USA), fizyk medyczny dr Mireille Oud (Holandia), profesor otolaryngologii i neurofizjolog Alec Salt (USA), fizyk dr John Harrison (Kanada) oraz badacz dr Bruce Rapley (Nowa Zealandia).
Wśród przedstawicieli nauk technicznych, którzy podpisali list otwarty, są inżynier biomedyczny dr Mariana Alves Pereira (Portugalia), inżynierowie akustycy Sven Johannsen i Erik Brunner (Niemcy), Steven Cooper (Australia), profesor emeritus Colin Hansen (Australia), Rick James, Rob Rand, Steven Ambrose i Bill Acker (USA), Nicholas Kouwen, PhD., P.Eng., FASCE, Distinguished Professor Emeritus i adiunkt na Wydziale Inżynierii Cywilnej i Środowiskowej na Uniwersytecie Waterloo (Kanada), a także inżynierowie innych specjalności, w tym Ove Bjorklund (Szwecja) i Peter Mitchell (Australia).

2. „Tactile, acoustic and vestibular systems sum to elicit the startle reflex”, Neurosci Biobehav Rev. 2002 Jan, 26(1):1-11; autorzy: Yeomans JS, Li L, Scott BW, Frankland PW;  http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11835980

3. „Wind Turbine Noise”, British Medical Journal, 3.10.2012; autorzy: Christopher D Hanning, honorowy konsultant w zakresie medycyny snu, Sleep Disorders Service, University Hospitals of Leicester, Leicester General Hospital, Leicester LE5 4PW, oraz Alun Evans, profesor emeritus, Centrum Zdrowia Publicznego, Queen's University of Belfast, Instytyt Nauk Klinicznych B, Belfast, Wielka Brytania ; http://nieuwerustnoisewatch.org/wp-content/documents/peer-reviewed-articles/15-B-M%20J-Noise.pdf

4. „Wind Farms and Health”, Principia Scientific International, 3.04.2014 autor: Alun Evans, Professor Emeritus, Uniwersytet w Belfaście; http://docs.wind-watch.org/Evans-wind-farms-health.pdf

5. „How Does Wind Turbine Noise Affect People?”, Acoustics Today, zima 2014; autorzy:  Alec N. Salt i Jeffery T. Lichtenhan, Wydział Otolaryngologii, Washington University School of Medicine, St. Louis, MO 63110, USA
http://www.windturbinesyndrome.com/wp-content/uploads/2014/04/Salt-et-al.-on-Wind-Turbine-Syndrome.pdf

6. „Explicit warning notice”, Waubra Foundation, 22.11.2013;  http ://waubrafoundation.org .au/wp-content/uploads/2013/11/Explicit Warning Notice Final 22 November 2013.pdf

7. http://en.friends-against-wind.org/doc/Full_paper_Koch_Y2.pdf

8.http://parlinfo.aph.gov.au/parlInfo/download/committees/commsen/076b72db-0da0-4ca6-bffe-b0a0cea05550/toc pdf/Senate%20Select%20Committee%20on%20Wind%20Turbines 2015 06 23 3580 Official.pdf;fileType=application%2Fpdf#search=%22committees/commsen/0 76b72db-0da0-4ca6-bffe-b0a0cea05550/0000%22

9. „Wind turbines cause chronic stress in badgers (Meles Meles)”, Journal of Wildlife Diseases, 52(3), 2016; Wildlife Disease Association,  June 2016; autorzy:  Roseanna C. N. Agnew, Yalerie J. Smith i Robert C. Fowkes; www.jwildlifedis.org/doi/abs/10.7589/2015-09-231

10. „The effect of varying distances from the wind turbine on meat quality of growing-finishing pigs”, Ann. Anim. Sci., Vol. 15, No. 4 (2015) 1043-1054 DOI: 10.1515/aoas-2015-0051; autorzy: Małgorzata Karwowska, Jan Mikołajczak, Zbigniew Józef Dolatowski, Sylwester Borowski, Department of Meat Technology and Food Quality, University of Life Sciences in Lublin, Skromna 8, 20-704 Lublin, Poland
www.wind-watch.org/documents/page/4

11. „Vibroacoustic disease: Biological effects of infrasound and low-frequency noise explained by mechanotransduction cellular signalling”, Progress in Biophysics and Molecular Biology, Volume 93, Issues 1-3, styczeń-kwiecień 2007, str. 256-279; autorzy: Mariana Alves-Pereira, Nuno A.A. Castelo Branco; www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0079610706000927